श्री विष्णुमहिम्नःस्तोत्र
श्री विष्णुमहिम्नःस्तोत्र महिम्नस्ते पारं विधिहरफणीन्द्रप्रभृतयोविदुर्नाद्याप्यज्ञश्चलमतिरहं नाथ नु कथम् ।विजानीयामद्धा नलिननयनात्मीयवचसौविशुद्ध्यै वक्ष्यामीषदपि तु तथापि स्वमतितः ॥1॥यदाहुर्ब्रह्मैके पुरुषमितरे कर्म चपरेऽपरे बुद्धं चान्ये शिवमपि च धातारमपरे ।तथा शक्तिं केचिद्नणपतिमुतार्कं चसुधियो मतीनां वै भेदात्त्वमसि तदशेषं मम मतिः ॥2॥शिवः पादाम्भस्ते शिरसि धृतवानादरयुतंतथा शक्तिश्चासौ तव तनुजतेजोमयतनुः ।दिनेशं चैवामुं तव नयनमूचुस्तु नियमास्त्वदन्यःको ध्येयो जगति किल देवो विभो ॥3॥क्वचिन्मत्स्यः कूर्मः क्वचिदपि वराहो नरहरिः क्वचित्खर्वो रामो दशरथसुतो नन्दतनयः ।क्वचिद्बुद्धः कल्किर्विहरसि कुभारापहृतयेस्वतन्त्रोऽजो नित्यो विभुरपि तवाक्रीइनमिदम् ॥4॥हृताम्नायेनोक्तं स्तवनवरमाकर्ण्य विधिनाद्रुतं मात्स्यं धृत्वा वपुरजरशंखासुरमथो ।क्षयं नीत्वा मृत्योर्निगमणमुद्धत्य जलघेरशेषंसंगुप्तं जगदपि च वेदैकशरणम् ॥5॥निमज्जन्तं वार्धौ नगवरमुपालोक्यसहसा हितार्थ देवानां कमठवपुषाऽऽविश्य गहनम् ।पयोराशिं पृष्ठे तमजित सलीलं घृतवतोजगद्धातुस्तेऽभूत्किमु सुलभभाराय गिरिकः ॥6॥हिरण्याक्षः क्षीणीमविशदसुरो नक्रनिलयंसमादायामत्यैः कमलजुमुखैरंबरगतैः।स्तुतेनानन्तात्मन्नचिरमवभाति स्मविघृता त्वया दंष्ट्राग्रेऽसाववनिरखिलाकंदुक इव ॥7॥
हरिः क्वास्तीत्युक्के दनुजपतिनाऽऽपूर्यनिखिलं जगन्नादैः स्तम्भान्नरहरिशरीरेण करजैः ।समुत्पत्त्याशूरावसुरवरमादारितवतस्तवाख्याताभूमन्किमु जगति नो सर्वगतता ॥8॥विलोक्याजं द्वार्गं कपटलघुकायं सुररिपुर्निषिद्धोऽपिप्रादादसुरगुरुणात्मीयमखिलम् ।प्रसन्नस्तद्भक्त्या त्यजसि किल नाद्यापिभवनं बलेर्भक्ताधीन्यं तव विदितमेवामरपते ॥9॥समाधावासक्तं नृपतितनयैर्वीक्ष्य पितरं हतंवाणै रोषाद्गुरुतरमुपादाय परशुम् ।विना क्षत्रं विष्णो क्षितितलमशेषं कृतवसोऽसकृत्किंभूभारोद्धरणपटुता ते न विदिता ॥10॥समाराध्योमेशं त्रिभुवनमिदं वासक्मुखं वशेचक्रे चक्रिन्नगणयदनीशं जगदिदम् ।गतोऽसौ लंकेशस्त्वचिरमथ ते बाणविषयंन केनाप्तं त्वत्तः फलमविनयस्यासुररिपो ॥11॥क्वचिद्दिव्यं शौर्य क्वचिदपि रणे कापुरुषताक्वचिद्गीताज्ञानं क्वचिदपि परस्त्रीविहरणम् ।क्वचिन्मृत्स्नाशित्वं क्वचिदपि च वैकुंठविभवश्चरित्रंते नूनं शरणद विमोहाय कुधियाम् ॥12॥न हिंस्यादित्येद्घ्रुवमवितथं वाक्यमबुधैरथाग्नाषोमीयंपशुमिति तु विप्रैनिगदितम् ।तवैतन्नास्थानेऽसुरगणविमोहाय गदतः समृद्धिर्नीचानांनयकर हि दुःखाय जगतः ॥13॥विभागे वर्णानां निगमनिचये चावनितलेविलुप्ते संजातो द्विजवरगृहे शंभलपुरे ।समारुह्याश्वश्वं लसद्सिकरोम्लेच्छनिकरान्निहंतास्युन्मत्तान्किल कलियुगांते युगपते ॥14॥गभीरे कासारे चलचरवराकृष्टचरणो रणेऽशक्तोमज्जन्नभयद जले चिन्तयदसौ ।यदा नागेन्द्रस्त्वां सपदि पदपाशादपगतो गतःस्वर्गं स्थानं भवति विपदां ते किमु जनः ॥15॥सुतैः पृष्टो वेधाः प्रतिवचनदानेऽप्रभुरसावथात्मन्यात्मानंशरणमगमत्त्वां त्रिजगताम् ।ततस्तेऽस्तातंका ययुरथ मुदं हंसवपुषात्वया ते सार्वज्ञं प्रथितममरेशेह किमु नो ॥16॥
समाविद्धो मातुर्वचनविशिखैराशु विपिनं तपश्चक्रेगत्वा तव परमतोषाय परमम् ।ध्रुवो लेभे दिव्यं पदमचलमल्पेऽपि वयसिकिमस्त्यस्मिंल्लोके त्वयि वरद तुष्टे दुरधिगम् ॥17॥वृकाद्भीतस्तूर्णं स्वजनभयभित्त्वांपशुपतिर्भ्रमंल्लोकान्सर्वान् शरणभुपयातोऽथ दनुजः।स्वयं भस्मीभूतस्तव वचनभंगोद्गतमतीरमेशाहो माया तव दुरनुमेयाऽखिलजनैः ।18॥हृतं दैत्यैर्द्दष्ट्वाऽनृतघटमजय्यैस्तु नयतः कटाक्षेःसंमाहं युवतिवरवेषण दितिजान् ।समग्रं पीयूषं सुभग सुरपूगाय ददतः समस्यापिप्रयस्तव खलु हि भृत्येष्वभिरतिः ॥19॥समाकृष्टा दुष्टैर्दुपदतनयाऽलब्धशरणा सभायांसर्वात्मंस्त्व शरणमुच्चैरुपगता ।समक्षं सर्वेषापभवदचिरं चीरनिचयः स्मृतेस्तेसाफल्यं नयनविषयं नो किमु सताम् ॥20॥वदंत्येके स्थानं तव वरद वैकुंठमपरेगवाँ लोकं लोकं फणिनिलयपातालमितरे ।तथाऽन्ये क्षीरोदं हृदयनलिनं चापि तु सतां न मन्येतत्स्थानं त्वहमिह च यत्राऽसि न विभो ॥21॥विशोऽहं रुद्राणामहममरराजो दिविषदां मुनीनांव्यासोऽहं सुरवर समुद्रोऽस्मि सरसाम् ।कुबेरो यक्षाणामिति तव वचो मंदमतये नजाने तज्जातं जगति ननु यन्नासि भगवन् ॥22॥शिरो नाको नेत्रे शशिदिनकरावंबरमुरो दिशःश्रोते वाणी निगमनिकरस्ते कटिरिला।अकूपारो बस्तिश्चरणमपि पातालमितिवै स्वरूपं तेऽज्ञात्वा नृतनुमवजानंति कुधियः ॥23॥शरीरं वैकुंठं हृदयनलिनं वाससदनं मनोवृत्तिस्तार्क्ष्योमतिरियमथो सागरसुता ।विहारस्तेऽवस्थात्रितयमसवः पार्षदगणो न पश्यत्यज्ञात्वामिह बहिरहो याति जनता ॥24॥सुघोरं कांतारं विशति च तडागं सुगहनंतथोत्तुंगं श्रृंगं सपदि च समारोहति गिरेः।प्रसूनार्थं चेतोंऽबुजममलमेकंत्वयि विभोसमर्प्याज्ञस्तूर्णं वत न च सुखं विंदति जनः ॥25॥
कृतैकांतावासा विगतनिखिलाशाः शमपराजितश्वासोच्छवासास्राुटितभवपाशाः सुयमिनः ।परं ज्योतिः पश्यंत्यनघ यदि पश्यंतु मम तुश्रियाश्लिष्टं भूयान्नयनविषयं ते किल वपुः ॥26॥कदा गंगोत्तुंगामलतरतरंगाच्छपुलिनेवसन्नाशापाशादखिलखलदाशादपगतः ।अये लक्ष्मीकांतांबुजनयन तातामरपतेप्रसीद्ेत्याजल्पन्नमरवर नेष्यामि समयम् ॥27॥कदा श्रृंगैः स्फीते मुनिगणपरीते हिमनगे द्रुमावीतेशीते सुरमधुरगीते प्रतिवसन् ।क्वचिद्ध्यानासक्तो विषयसुविरक्तो भव हरंस्मरंस्ते पादाब्जं जनिहर समेष्यामि विलयम् ॥28॥सुधापानं ज्ञानं न च विपुलदानं न निगमोन यागो नो योगो न च निखिलभोगोपरमणम् ।जपो नी नो तीर्थं व्रतमिह न चोग्रं त्वयितपो विना भक्ति तेऽलं भवभयविनाशाय मधुहन् ॥29॥नमः सर्वेष्टाय श्रुतिशिखरदृष्टाय च नमोनमोऽसंश्लिष्टाय त्रिभुवननिविष्टाय च नमः।नमोविस्पष्टाय प्रणवपरिमृष्टाय च नमोनमस्ते सर्वात्मन्पुनरपि पुनस्ते मम नमः ॥30॥कणान्कश्चिद्वृष्टेगणनजिपुणस्तूर्णमवनेस्तथाशेषान्पांसूनमित कलयेच्चापि तु जनः ।नभः पिंडीकुर्यादचिरमपि चेच्चर्मवदिदंतथापीशासौ ते कलयितुमलं नाखिलगुणान् ॥31॥क्व माहात्म्यं सीमोज्झितमविषयं वेदवचसां निभोते मे चेतः क्व च विविधतापाहतमिदम्।मयेदं यत्किंचिद्नदितमथ बाल्येन तु गुरोगृहाणैतच्छुद्धार्पितमिह न हेयं हि महताम् ॥32॥इति हरिस्तवनं सुमनोहरं परमहंसजनेन समीरितम् ।सुगमसुंदरसारपदास्पदं तदिदमस्तु हरेरनिशं मुढ़े ॥ 33॥गदारथांगां बुजकम्बुधारिणो रमासमाश्लिष्टतनोस्तनोतु नः ।बिलेशयाधीशशरीरशायिनः शिवं तस्वोऽजस्रभयं परं हरेः ॥34॥पठेदिमं यस्तु नरः परं स्तवं समाहितोऽघौघघनप्रभंजनम् ।स विन्दतेऽत्राखिलभोगसंपदो महीयते विष्णुपदे ततो ध्रुवम् ॥35॥। इति श्रीमत्परमब्रह्मानंदविरचितं श्रीविष्णुमहिम्नस्तोत्रं संपूर्णम्
